Van literaire naar multimediale geletterdheid

In het nieuwste nummer van Mediacoach staat een interessant interview met de Vlaamse filosoof en beeldenmaker Paul Bottelberghs. Het begint met een citaat uit een rapport over mediawijsheid in het Vlaamse onderwijs. Dat zegt dat het tot nu toe verbaalliteraire onderwijs jongeren attent moet maken op hun intuïtieve kijkgedrag, dat het de communicatiestrategieën van de media moet doorprikken, de betekenisgevende processen moet ontrafelen en een actieve participatie aan het mediagebeuren moet stimuleren. Kijk, dat maakt die toch wel alles omvattende definitie van Mediawijsheid ineens lekker concreet.

Om de uitdaging van het huidige onderwijs toe te lichten, gaat Bottelberghs terug in de tijd. We komen uit een periode waarin het gedrukte woord het belangrijkste politieke en culturele medium was: iemand die literair geletterd is, kan op basis van het schrift deelnemen aan het maatschappelijke gebeuren. Hij kan op een dusdanig niveau lezen en schrijven, dat hij begrijpt wat er in de krant staat, dat hij enig idee heeft van literatuur en dat hij zichzelf kan uitdrukken, z’n eigen opvattingen en gevoelens kan weergeven in tekst. De afgelopen vijfhonderd jaar was dat de kerntaak van het onderwijs: het vormen van mensen die literair geletterd zijn.

Vandaag de dag zitten we in een overgangsfase van een cultuur gebaseerd op literaire geletterdheid naar een cultuur gebaseerd op multimediale geletterdheid. Wie mee wil doen, wie wil communiceren met vrienden, of zich wil ontspannen, moet zich multimediaal kunnen uitdrukken. Dat wordt dus ook de nieuwe kerntaak. En dan hebben we gelijk een probleem. Docenten geven in een Vlaams onderzoek uit 2004 aan een kloof te zien tussen de klassieke literaire traditie en de opgroeiende digital native speakers. Ze onderkennen het belang van audiovisuele vorming op school, maar voelen zich onvoldoende onderlegd om dit zelf op te pakken. Dat dit wordt gezegd door zowel oudgedienden als door net afgestudeerde instromers, zegt helaas iets over de kwaliteit van de lerarenopleiding. Waarom krijgen studenten nog altijd geen multimediale bagage mee? We hebben een enorm potentieel aan media en een generatie die deze heel vanzelfsprekend vindt, en een onderwijs kan er (nog) niks mee. Terwijl docenten in hun vrije tijd best wel met media bezig zijn, maar dit om de één of andere reden van zich afwerpen zodra ze de school binnen stappen.

Bottelberghs roept op om het potentieel van de leerlingen te gebruiken en het onderwijs vanuit die leerlingen te veranderen. Ja leuk! Laat de docent van z’n troon afstappen, geef de leerling de ruimte om te tonen hoe multi onze huidige media zijn en bouw samen programma’s waarmee de ‘nieuwe geletterdheid’ het fundament wordt van ons nieuwe onderwijs. En waarom zouden we daar als bibliotheek niet bij bemiddelen. We hebben vast nog wel wat partijen in ons netwerkweb die dit proces en de uitkomst kunnen verrijken.